Tymczasowe prawo jazdy – Zdasz egzamin i z WORD-u będziesz już mógł wrócić swoim samochodem.

Ministerstwo Cyfryzacji, a właściwie Kancelaria Prezesa Rady Ministrów pracuje aktualnie nad projektem ustawy o aplikacji mObywatel. Jest to projekt oznaczony na stronach Rządowego Centrum Legislacji jako UD394.

Oprócz wielu potrzebnych zmian w tym uznania dokumentów umieszczonych w tym elektronicznym portfelu jako dokumentów formalnych w szczególności obecnego wizerunku dowodu osobistego jako dokumentu tożsamości w ustawie tej zaproponowano nowe rewolucyjne z punktu widzenia przyszłych kierowców rozwiązanie – „Tymczasowe prawo jazdy”.

Jak wiemy dotychczas osoba, która zdała egzamin państwowy w WORD musiała czekać, aż otrzyma w urzędzie dokument plastikowy. Dopiero wtedy nabywała uprawnienia do kierowania pojazdami. Oczywiście w ostatnich latach zrobiono wiele dla maksymalnego przyspieszenia tego procesu, ale mimo wszystko na razie nie jest możliwe kierowanie pojazdem tuż po egzaminie.

Dlatego też, przy okazji prac nad ustawą regulująca działanie aplikacji mObywatel, w której umieszczone są różne dokumenty w tym także prawo jazdy, uznano, ze technicznie możliwe jest wprowadzenie tymczasowego dokumentu elektronicznego, który tuż po zdanym egzaminie będzie uprawniał posiadacza aplikacji do kierowania pojazdami.

I tak zgodnie z uzasadnieniem do projektu:

„Nowy cyfrowy dokument prawa jazdy będzie udostępniany do pobrania przez użytkownika aplikacji mObywatel bezpośrednio po zdanym praktycznym państwowym egzaminie na prawo jazdy. Wprowadzone zmiany umożliwią nowym kierowcom poruszanie się po drogach od razu po zdaniu egzaminu i pobraniu tymczasowego elektronicznego dokumentu w aplikacji mObywatel. 

Nowelizacja przepisów przewiduje udostępnianie tymczasowego elektronicznego dokumentu wyłącznie dla kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, B+E  i T nowym kierowcom, nie posiadającym dotychczas uprawnień oraz takim, którzy posiadali już uprawnienie w ramach wymienionych powyżej kategorii i ubiegają się o kolejne uprawnienie z tej grupy.

Tymczasowe elektroniczne prawo jazdy będzie obowiązywało wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie dłużej niż przez okres 30 dni od dnia uzyskania pozytywnego wyniku egzaminu państwowego.

Wobec opisanej powyżej zmiany w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym wprowadzono zmiany przepisów.

W art. 38 uwzględniono elektroniczne tymczasowe prawo jazdy – co oznacza, że podczas kontroli ruchu drogowego osoba, która taki dokument posiada, nie będzie musiała go okazywać.

W dodawanym art. 100at określono zakres danych gromadzonych w centralnej ewidencji kierowców dotyczących tymczasowego elektronicznego prawa jazdy wskazując źródło tych danych. W przypadku danych dotyczących kierowcy i jego uprawnień oraz pozytywnego wyniku egzaminu dane te oraz ich aktualizacje przekazywane są z systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 16a ustawy z dnia 11 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami, w którym prowadzony jest profil kandydata na kierowcą. Bezpośrednio po zdanym egzaminie egzaminator uzupełni profil kandydata na kierowcę. Uzupełnione dane przy użyciu systemu teleinformatycznego w którym prowadzony jest profil kandydata na kierowcę przekazane zostaną do centralnej ewidencji kierowców.

Po otrzymaniu danych system teleinformatyczny obsługujący centralną ewidencję kierowców, uzupełni te dane o dane niezbędne dla utworzenia tymczasowego elektronicznego prawa jazdy m.in. o datę wydania, datę ważności tymczasowego elektronicznego prawa jazdy,  status tego dokumentu i numer identyfikujący dokument. Ponadto w przypadku zdarzeń, które wskazano w przepisach np. zatrzymania dokumentu, odmowy wydania prawa jazdy, odnotowania zakazu prowadzenia pojazdów system automatycznie unieważni tymczasowe elektroniczne prawo jazdy.

Dane o zatrzymaniu tymczasowego elektronicznego prawa jazdy będą przekazywane analogicznie jak w przypadku fizycznego dokumentu przez właściwy organ tj. Policję, Inspekcję Transportu Drogowego oraz Żandarmerię Wojskową. Z uwagi na tymczasowy charakter dokumentu nie przewiduje się w jego przypadku przekazywania decyzji o zatrzymaniu takiego elektronicznego tymczasowego dokumentu.

W art. 135b w ust. 1 uwzględniono tymczasowy elektroniczny dokument prawa jazdy w procesie zatrzymania. Dodano nowy ust. 3, który przewiduje że w przypadku gdy osoba zgodnie z danymi zgromadzonymi w centralnej ewidencji kierowców posiada już fizyczne, ważne prawo jazdy a jednocześnie posiada tymczasowe elektroniczne prawo jazdy zatrzymaniu podlega dokument fizyczny. Odbywa się to, przez przekazanie danych o zatrzymaniu do centralnej ewidencji kierowców, przy czym przekazanie danych skutkuje automatycznym zatrzymaniem również tymczasowego elektronicznego dokumentu. Regulacja ma na celu zapewnienie szczelności systemu i niedopuszczeniu do sytuacji w której kierowca będzie posługiwał się nadal dokumentem, który nie figuruje jako zatrzymany.

W art. 136 wprowadzono regulacje dotyczące informowania starosty o zatrzymaniu prawa jazdy przez Policję za pomocą systemu teleinformatycznego obsługującego centralną ewidencję kierowców. W takim przypadku właściwy organ otrzyma w swojej aplikacji powiadomienie o zatrzymaniu prawa jazdy.

W art. 139 w dodawanym ust. 5 wskazano przepisy, które znajdują zastosowanie w przypadku elektronicznego tymczasowego prawa jazdy.

Oprócz przepisów ustawy – Prawo o ruchu drogowym zmianie ulegną także przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami.

W art. 4 dodaje się ust. 1a, który stanowi, że dokumentem stwierdzającym posiadanie uprawnienia do kierowania pojazdem jest tymczasowe elektroniczne prawo jazdy.

W art. 5 dodaje się nowy ust. 5a określający termin ważności prawa jazdy oraz zakres terytorialny jego obowiązywania. Dokument ten będzie ważny do dnia odbioru fizycznego dokumentu prawa jazdy jednak nie dłużej niż 30 dni od dnia uzyskania pozytywnego wyniku egzaminu państwowego. Dodaje się również ust. 7-9 określające możliwość kierowania pojazdem przez osobę, która zdała egzamin państwowy oraz wymagania z tym związane. Datą uzyskania ww. uprawnienia w jest dzień uzyskania pozytywnego wyniku egzaminu. Zgodnie z ust. 9 osoba, która posiada zakaz prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową nie będzie mogła skorzystać z nowego uprawnienia.

Dodano nowe przepisy art.10a – art. 10e określające zasady dotyczące funkcjonowania nowego tymczasowego dokumentu.

W art. 10a wskazano, że tymczasowe elektroniczne prawo jazdy można pobrać przy użyciu dedykowanej usługi udostępnionej w aplikacji mobilnej mObywatel. W art. 10b określono zakres danych, które zawiera tymczasowe elektroniczne prawo jazdy oraz źródło ich pochodzenia. W przypadku danych osobowych: imienia, nazwiska, daty i miejsca urodzenia dane te pobierane są z rejestru PESEL, a zdjęcie z Rejestru Dowodów Osobistych. Pozostałe dane pobierane będą z centralnej ewidencji kierowców. Ze względu na konieczność zmiany aktualnej procedury związanej z przekazywaniem przez egzaminatorów danych o pozytywnym wyniku egzaminu w art. 10c wskazano, że informację tę przekazuje się bezpośrednio po zdanym egzaminie przez aktualizację profilu kandydata na kierowcę. W art. 10d określono natomiast procedurę, która zapewni unieważnienie elektronicznego dokumentu w przypadku zmiany uwarunkowań dotyczących osoby, która je pozyskała. Elektroniczne tymczasowe prawo jazdy zgodnie z art. 10d. będzie unieważniane automatycznie w systemie teleinformatycznym obsługującym centralną ewidencję kierowców w momencie odnotowania w centralnej ewidencji kierowców informacji o:

‐           wydaniu osobie docelowego prawa jazdy,

‐           zatrzymaniu dokumentu prawa jazdy przez właściwy organ,

‐           obowiązywaniu zakazu prowadzenia pojazdów,

oraz po otrzymaniu informacji o odmowie wydania prawa jazdy przez organ właściwy bądź po zmianie wyniku egzaminu państwowego przez egzaminatora na negatywny.

Zatrzymanie tymczasowego elektronicznego prawa jazdy przez organy kontroli ruchu drogowego będzie odbywało się zgodnie z przepisami obowiązującymi obecnie dla wydanego w kraju prawa jazdy.

W odniesieniu do procedury związanej z wydawaniem decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy w związku z przekroczeniem prędkości o ponad 50 km/h lub przewożeniem nadmiernej liczby osób zaproponowano jej uproszczenie poprzez odstąpienie od wydawania decyzji w zakresie tymczasowego elektronicznego dokumentu – ze względu na jego tymczasowość. Wprowadzone w art. 102 ust. 1ab i 1db przewidują, że jeżeli zatrzymano elektroniczny dokument to wydanie fizycznego prawa jazdy nastąpi po upływie 3 miesięcy od daty zatrzymania natomiast w przypadku, gdy osoba kierowała pojazdem pomimo zatrzymania dokumentu, prawo jazdy może być wydane po upływie 6 miesięcy od dnia zatrzymania elektronicznego dokumentu.”

 

Teoretycznie to wszystko wygląda ładnie i powinno przyczynić się do poprawienia komfortu młodych kierowców. Jednak przysłowiowy diabeł tkwi w szczegółach. A konkretnie w możliwościach realizacji tych założeń.

Oprócz dobrych chęci niezbędne jest szersze spojrzenie na problematykę wydawania uprawnień do kierowania pojazdami i egzaminowania. W proponowanych przepisach brakuje regulacji pozwalających na jednoznaczne wskazanie sposobu postępowania z dokumentami, a tym samym na odpowiednie przygotowanie całego systemu. W obecnym brzmieniu przebudowy będzie wymagał zarówno system kierowca, który jest odpowiedzialny za cały obie dokumentów związanych z wydawaniem uprawnień do kierowania pojazdami, jak i systemy odpowiedzialny w Wojewódzkich Ośrodkach Egzaminowania za proces przeprowadzania egzaminu państwowego.

Zmiany będą wymagały także rozporządzenia związane z procesem wydawania uprawnień, a w tym przede wszystkim Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 24 lutego 2016 r. w sprawie wydawania dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz.U. z 2016 r. poz. 231 z późn. zm.), a także Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 20 maja 2016 r. w sprawie wzorów dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz.U. z 2016 r. poz. 702 z późn. zm.) no i na pewno Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 czerwca 2019 r. w sprawie egzaminowania osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez egzaminatorów oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach (Dz.U. z 2019 r. poz. 1206 z późn. zm.)

Wskazując brakujące albo wątpliwe przepisy należy mieć na względzie przede wszystkim brak wskazanych uprawnień dla Policjantów (w art. 135 ust. 1 Pord) w zakresie możliwości zatrzymania tymczasowego prawa jazdy.

Proponowane przepisy wskazują także na nowy sposób ustalania daty uzyskania uprawnień do kierowania pojazdami. Dzisiaj jest to data wydania decyzji administracyjnej o nadaniu uprawnień do kierowania pojazdami. W nowych przepisach wskazuje się, że będzie to data zdania egzaminu państwowego na prawo jazdy. Nie uwzględniono tu jednak sytuacji, jak osoba będzie zdawała i zda egzamin na miesiąc przed ukończeniem 18 lat. W tym przypadku po pierwsze nie będzie mogło być wydane prawo jazdy tymczasowe kategorii B, a data uzyskania uprawnienia tej kategorii B to będzie najwcześniej dzień urodzin.

Z tym problemem wiąże się także uzyskanie poszczególnych uprawnień. Oczywiście jeżeli osoba ma nieukończone 18 lat to uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii B nie może uzyskać, ale czy nie powinna dostać już automatycznie tymczasowego prawa jazdy w zakresie kategorii AM i B1 ?.

Dodatkowo powstaje pytanie czy osobie tej w momencie uzyskania 18 lat z automatu zostanie wygenerowane tymczasowe elektroniczne prawo jazdy kategorii B czy będzie już musiała poczekać na wydanie „plastiku”. Wydaje się logiczne, że jeżeli osoba taka nie będzie jeszcze mogła odebrać prawa jazdy plastikowego (zamówienie prawa jazdy może nastąpić dopiero po spełnieniu wszystkich warunków niezbędnych do jego wydania) to także powinien system wygenerować jej tymczasowe elektroniczne prawo jazdy.

Jednym z problemów jest także brak sprawdzenia przez system w momencie generowania tymczasowego prawa jazdy spełnienia wszystkich warunków do jego wydania, w tym w szczególności ważności badań. Teoretycznie w dniu egzaminu badania te powinny być aktualne, ale już następnego dnia nie muszą.

Kolejnym problemem jest zmiana działania systemu WORD. Dotychczas wyniki egzaminu były wpisywane do systemu przez egzaminatora przeprowadzającego egzamin, a następnie były w postaci protokołu zatwierdzane przez dyrektora WORD i dopiero wtedy następowało uzupełnienie Profilu Kandydata na Kierowcę. Proponowane rozwiązanie wskazuje, ze to egzaminator samodzielnie będzie uzupełniał PKK tuz po egzaminie, a dane będą przesyłane tuż po uzupełnieniu. Nie licząc, że wymaga to znacznej przebudowy systemu, to likwiduje możliwość poprawienia błędu egzaminatora przez przesłaniem danych. Rozwiązanie jest dobre, ale wydaje się, że wymaga wprowadzenia drugiego poziomu zatwierdzenia np. przez egzaminatora nadzorującego.

Ważne jest także przyjrzenie się procedurze unieważnienia tymczasowego prawa jazdy. Brakuje tu procedury przekazania bezpośredniej informacji osobie zainteresowanej. Powinno być przynajmniej wskazanie, że aplikacja powiadomi posiadacza o unieważnieniu tego dokumentu.

I pewnie nie ostatni ale bardzo ciekawy i wymagający precyzyjnej procedury problem związany z zatrzymaniem tymczasowego prawa jazdy np. w przypadku przekroczenia dopuszczalnej prędkości o 50 km/h w obszarze zabudowanym. Zgodnie z propozycja w takim przypadku osoba posiadająca TPJ będzie je miała zatrzymane na zasadach ogólnych, a „plastikowe” prawo jazdy nie będzie mogło być wydane przez 3 miesiące. Nie precyzuje się jednak, czy w takim przypadku będą wydawane decyzje o zatrzymaniu, czy nie. Technicznie nie jest jeszcze wydana decyzja o nadaniu uprawnień do kierowania pojazdami, a więc trudno wydać decyzje o ich zatrzymaniu. Trzeba zdecydować się, czy w związku z opracowaniem nowego rozwiązania nie należy przejść na przyznawanie uprawnień w trybie ustawowym. Czyli zastosować proste rozwiązanie zaproponowane do generowania tymczasowego prawa jazdy i uprawnienia nadawać bez decyzji z mocy ustawy po spełnieniu wszystkich wymagań.  Dopiero kiedy będziemy zamierzali je cofać, można by wprowadzić tryb decyzyjny. Takie rozwiązanie znacznie ułatwi prace urzędnikom. Pozwoli także na automatyczne zamówienie plastikowego dokumentu prawa jazdy.

Kończąc należy pochwalić planowane rozwiązania, ale przy okazji wskazać procedującym je urzędnikom aby poświęcili więcej czasu na dopracowanie szczegółów, aby później te przepisy faktycznie były miłym prezentem dla młodych kierowców, ale także dla pracujących na nich urzędników.

Czekamy na dalsze prace i liczymy na jak najszybsze przekazanie poprawionego projektu do Sejmu.

 

Tymczasowe prawo jazdy – Zdasz egzamin i z WORD-u będziesz już mógł wrócić swoim samochodem.